Како ќе живееме и работиме за 30 години
Вештачката интелигенција веќе извесно време се користи во секторот на таканаречената „гиг-економија“, во кој работат претежно хонорарци. Но, брзо продира и во другите сектори. Што значи ова за вашиот бизнис?
Ренан Родригез работеше како возач за испорака на храна за швајцарската компанија „Смуд“ околу година и половина кога „роботот ја презеде функцијата“. Вака 33-годишникот ја опишува програмата или алгоритмот што им ги доделувал испораките и смените нему и на неговите колеги.
Родригез за DW вели дека компанијата користела таков софтвер во 2020 година, кога тој почнал да работи таму, а во одреден момент „роботот“ станал целосно одговорен за планирање на работниот ден и веќе не можело да им се обраќа на луѓето кои се менаџери.
Целта на „роботот“ била да ги организира испораките на најефикасен можен начин. Од перспектива на работодавецот, тоа навистина функционираше, сигурен е Родригез. Кога почнал, вели, правел околу две испораки на час, а кон крајот четири-пет.
Брзо сфатив дека тоа е катастрофа на човечко ниво“, вели Родригез за DW. „Роботот“ внесе раздор меѓу вработените: најбрзите возачи, оние со најдобри перформанси добија повеќе испораки. На крајот, додава, видел дека добива се помалку работа. Неговиот договор (за нула часа) не му гарантирал фиксна месечна плата и тешко можел да ги предвиди своите приходите.
„Најлошото нешто за мене беше тоа што имав стоперката која работи во секое време и на секое место, ме следеа ГПС-системи итн.“ Ова го создаде она што се нарекува „социјален стрес“. Наместо на пример да ги поздравува луѓето во ресторан кога ја зима храната, тој им викаше на луѓето да побрзат. “Тоа е тажно.”
Она што Родригез и неговите колеги го нарекоа „робот“ е познато како „алгоритамско управување“. Ова имплицира дека одлуките на работното место се носат според компјутерски пресметки познати како алгоритми. Тоа е тесно поврзано со вештачката интелигенција, која, според Европската комисија, „се однесува на системи кои покажуваат интелигентно однесување преку анализа на нивната околина и преземање активности – со одреден степен на автономија, за постигнување конкретни цели“.
Употребата на алгоритамско управување е посебно поврзана со таканаречената „гиг економија“ – односно компании како Uber и Deliveroo, чии работници обично се хонорарци или со договори на нула часа. Факт е дека вештачката интелигенција брзо продира во различни економски сектори.
За канцелариска работа тие можат да бидат распоредени за регрутирање на персонал или за следење на работата на работниците.
Истражувањето на консултантската куќа PWC во 2022 година на 1.000 компании покажа дека во период од 12 месеци, меѓу шестина и четвртина од компаниите користеле вештачка интелигенција при вработување или задржување на вработени. Меѓу фирмите кои беа најнапредни во нивната употреба на вештачка интелигенција, околу 40 проценти ја користеа за да го подобрат стекнувањето вештини на вработените или да ја зголемат продуктивноста.
Компаниите можат да ги користат податоците за вработените или кандидатите на различни начини, се вели во извештајот објавен минатата година од OpenMind, непрофитната иницијатива на шпанската банка BBVA. „Работниците во одделенијата за човечки ресурси донесуваат одлуки за тоа кој да вработат, го оценуваат вработениот и донесуваат одлуки за неговото напредување, идентификуваат кога некој најверојатно ќе ја напушти работата и избираат идни шефови. Аналитиката за луѓе исто така се користи за управување со перформансите на работниците“.
Земете ја на пример американската компанија HireVue, која според нејзината веб-страница има повеќе од 800 клиенти, вклучително и големи мултинационални компании како Amazon, G4S и Unilever.
Со користење на видео интервјуата за регрутирање, HireVue тврди дека може значително да го забрза процесот на вработување, да им понуди на кандидатите поголема флексибилност и со тоа да го направи вработувањето поправедно. Тие велат дека алгоритмите може да се дотераат за да се елиминираат несвесните расни и родови предрасуди кои се вообичаени меѓу регрутерите. Наведувајќи го примерот на нивниот клиент во ОК, Кооперативната банка, HireVue вели дека тие помогнале да се намали родовата пристрасност што ги фаворизира мажите од 70/30 на 50/50.
Сепак, бројни експерти и новинари во последниве години укажаа на ризикот од репродукција на расистички, сексистички или други предрасуди при вработувањето што се врши со помош на вештачка интелигенција. Студијата спроведена минатата година во САД покажа дека роботите постојано ги дискриминираат жените и небелците.
Американската комисија за еднакви можности за вработување дури издаде упатства за употреба на вештачка интелигенција на работното место, предупредувајќи дека „неговата употреба може да ги загрози кандидатите за работа и вработените со попреченост“. На пример, што ако сте постигнале слаби резултати на тест што бара високи вештини за пишување?
Во Европската Унија се подготвуваат два важни закони кои треба да влијаат на начинот на кој вештачката интелигенција се применува на работа. Европската комисија нагласува дека вештачката интелигенција генерално може да биде корисна за граѓаните и компаниите, но дека претставува и ризик за основните човекови права.
Во рамките на предложениот закон за вештачка интелигенција како област со висок ризик, посебно беа споменати вработувањето, управувањето со работниците и пристапот до самовработување.
Од перспектива на работникот, законот за вештачка интелигенција не регулира како шефот може да го користи, посочува Аида Понсе дел Кастиљо од Европскиот синдикален институт. „Тоа е пропуштена шанса“, вели таа за DW. Обврски имаат само продавачите на технологија.
Друг дел од законот за вештачка интелигенција што се подготвува е Директивата за работа на платформата, објаснува Понсе. Таму има посебно поглавје за алгоритамско управување, но опфаќа само околу 28 милиони работници во ЕУ кои работат во овој сектор. Предложениот закон, според Европската комисија, „ја зголемува транспарентноста во користењето на алгоритмите од дигиталните платформи, обезбедува човечки надзор на усогласеноста со работните услови и дава право да се оспоруваат автоматизирани одлуки“.
„Не сакам да кажам дека вештачката интелигенција е лоша. „Посветив 20 години од мојот живот на проучување на технологијата и секогаш се работи за управување со ризиците за луѓето“, рече Понсе.
Чувствата на поранешниот доставувач Родригез за „роботот“ се доволно јасни: тој е убеден дека треба да има многу повеќе регулација за тоа што компаниите можат, а што не можат да прават. Компанијата на крајот го отпушти. Но, тоа не го загрижува, вели тој. Тој потпиша договор за обука за неговата работа од соништата. Ќе стане машиновозач.
