Загадувањето на воздухот - најголема глобална закана за здравјето на луѓето
Загадувањето на воздухот е поопасно за здравјето на просечниот човек на Земјата од пушењето или алкохолот, а заканата се влошува во нејзиниот глобален епицентар, Јужна Азија, додека ситуацијата брзо се подобрува во Кина, покажа едно истражување.
Сепак, финансирањето за да се одговори на тој предизвик е дел од сумата посветена на борбата против заразните болести, според истражувањето на Институтот за енергетска политика на Универзитетот во Чикаго (EPIC).
Годишниот извештај за индексот на живот за квалитет на воздухот (AQLI) покажа дека загадувањето на воздухот со ситни честички како што се оние од издувните гасови и индустријата, шумските пожари и друго, останува „најголемата надворешна закана за јавното здравје“.
Доколку светот трајно ги намали овие загадувачи во согласност со ограничувањата на нивните нивоа во воздухот поставени од Светската здравствена организација (СЗО), просечниот човек би додал 2,3 години на својот животен век.
Ситните честички се поврзани со белодробни заболувања, срцеви заболувања, мозочни удари и рак.
За споредба, тутунот го намалува животниот век на глобално ниво за 2,2 години, додека неухранетоста на децата и мајките е одговорна за намалување на очекуваниот животен век за 1,6 години.
Азија и Африка го носат најголемиот товар, но имаат една од најслабата инфраструктура за обезбедување навремени и точни податоци на граѓаните. Добиваат и мали парчиња од веќе малата глобална филантропска пита. На пример, целиот континент Африка добива помалку од 300.000 долари за борба против загадувањето на воздухот.
„Постои длабока неповрзаност помеѓу тоа каде е најлошо загадувањето на воздухот и каде ние, колективно и глобално, користиме ресурси за да го решиме тој проблем“, рече за AFP Криста Хасенкопф, програмски директор за квалитет на воздухот на EPIC.
Иако постои меѓународно партнерство за финансирање наречено Глобален фонд кој исплатува четири милијарди долари годишно за ХИВ/СИДА, маларија и туберкулоза, не постои еквивалент за загадувањето на воздухот.
„Сепак, загадувањето на воздухот го намалува животот на просечниот човек во Демократска Република Конго и Камерун повеќе години отколку ХИВ/СИДА, маларија и други здравствени закани“, се вели во извештајот.
На глобално ниво, Јужна Азија е најтешко погодениот регион.
Бангладеш, Индија, Непал и Пакистан се соодветно четирите најзагадени земји во однос на годишните просеци на фини честички по население, кои се детектирани од сателити и дефинирани како честички со дијаметар од 2,5 микрони или помал (PM 2,5).
Концентрациите на загадувањето на воздухот потоа се внесуваат во метриката AQLI која го пресметува нивното влијание врз очекуваниот животен век.
Жителите на Бангладеш, каде што просечните нивоа на ПМ 2,5 беа 74 микрограми на кубен метар, би добиле 6,8 години живот доколку ова се донесе според упатствата на СЗО од пет микрограми на метар.
Главниот град на Индија, Њу Делхи, е „најзагадениот мегаград во светот“ со годишен просек од 126,5 микрограми на кубен метар загадување со честички.
Кина, од друга страна, „постигна извонреден напредок во однос на нејзината војна против загадувањето на воздухот“ која започна во 2014 година, рече Хасенкопф. Загадувањето на воздухот во таа земја се намалило за 42,3 отсто меѓу 2013 и 2021 година. Доколку се одржи постигнувањето, просечниот кинески граѓанин ќе може да живее 2,2 години подолго.
Во Соединетите Држави, законските мерки како Законот за чист воздух помогнаа да се намали загадувањето за 64,9 проценти од 1970 година, помагајќи им на Американците да живеат 1,4 години подолго. Но, растечката закана од шумски пожари поврзани со потоплите температури и посувите услови поради климатските промени предизвикува скокови во загадувањето од западниот дел на САД до Латинска Америка и Југоисточна Азија. На пример, сезоната на шумски пожари во Калифорнија во 2021 година резултираше со тоа што округот Плумас доби просечна концентрација на фини честички повеќе од пет пати поголема од упатствата на СЗО.
Приказната за подобрување на загадувањето на воздухот во Северна Америка во последните децении е слична на Европа, но сè уште има големи разлики меѓу Западна и Источна Европа, а Босна и Херцеговина е најзагадена земја на континентот. Босна и Херцеговина е на 27 место со евентуална добивка од 1,84 години живот со подобрување на квалитетот на воздухот.
На врвот во Европа, покрај најдобриот Исланд, кој е на 221 место, со исполнети упатства на СЗО, се и земји како Финска, Шведска и Норвешка, кои се на 182, 181 и 180 место и чии жители би добиле 0,01 до 0,06 години живот за тие земји да се усогласат со препораките на СЗО.
Австралија е рангирана на високото 241 место за чист воздух.
Многу острови како Аруба, Бахамите, Фиџи, Гуам, Сејшелите се најдобри во светот.
